Prof. Dr. Aydın İbrahimov ile Türk-Rus ilişkileri Röportajı

0
1219

Türkiye’nin AB ile krizler yaşadığı bir dönemde Şanghay İşbirliği Teşkilatı, alternatif olarak gündeme geldi. Bu gelişme üzerine Türkiye ve Rusya coğrafyaları konusunda uzman olan Prof. Dr. Aydın İbrahimov ile Türk-Rus ilişkilerini ve Şanghay İşbirliği Teşkilatı röportajı Milat Gazetesi için konuşuldu.

-Efendim, Türk-Rus ilişkileri şu anda hangi seviyede?

Türk ve Rus ilişkileri çeşitli iniş çıkışlar yaşamasına rağmen yüzyıllardır süregeliyor. Uçak krizinden sonra Ruslar da çok perişan oldular. Birçok proje vardı. Hepsi ortadan kalktı. Ancak Ruslar her türlü yokluğa alışkın oldukları için bunu göstermek istemiyorlar. Kafkasya ve Müslüman bölgelerde Türkiye’ye bakışları her zaman olumlu olmuştur. Türkiye’deki Müslümanlığı mükemmel Müslümanlık olarak görüyorlar. Türkiye’nin AB ile ilişkisinin bozulmasına Ruslar seviniyor. Türkiye ile daha da yakınlaşmak istiyorlar. Türk Cumhuriyetleri Türkiye’ye olumlu bakıyor. Rusya birçok konuda Türkiye ile ortak hareket etmek istiyor.

-Rusya’da Türkiye ilgisinin özel bir sebebi var mı?

Putin, dünyada oluşan tek kutuplu sistemin getirdiği krizleri aşmanın yolunu arıyor. Tek kutuplu dünyadan çok kutuplu sisteme geçebilmek için ekonomik, siyasi, askeri, kültürel birliktelikler oluşturmaya çalışıyor. Rus Dışişleri Bakanı Ankara’ya geldi. Başbakan Moskova’ya gidecek. 2017 yılı başında Putin ile Erdoğan görüşecek. Türk-Rus ilişkileri bütün iyi niyete rağmen eskisi gibi olamaz. Meyve sebze konusunda Rusya önlemlerini aldı. Kendisi üretmeye başladı. Bilim adamları yeni işbirliği sahaları bulmak zorunda.

 -Türk-Rus ilişkilerini kısaca özetleyebilir misiniz?

1920 yılında Çar’ın ordusu Beyaz Rus ordusunun yenilmesiyle ilişkiler farklı bir aşamaya girdi. 25 bin Rus askeri Gelibolu’ya gelerek bir yıl misafir edildiler. O dönem Rus generalleri, keşke biz İngilizler yerine Türklerle işbirliği yapsaydık. Bütün Avrupa’yı fethederdik dediler. Birinci Dünya Savaşı’nda Rus, Osmanlı ve Avusturya Macaristan İmparatorlukları çöktü. İngilizler kurdukları Gürcistan ve Ermenistan ile Osmanlı’nın Türk dünyası ile bağını fiilen kesti. Bugün güney sınırlarımızda yaşanan ABD’nin Ortadoğu politikaları ile Türkiye’nin İslam coğrafyası ile ilişkileri tamamen bitirilmek isteniyor. Yahudi-Kürt devletini yaşatmak için Irak ve Suriye üzerinden bir enerji koridoru açılmak isteniyor.

Tayyip bey ile Putin ilişkilerin gelişmesi için çok dikkatli ve titiz davranıyorlar. Tayyip Bey ile Putin birçok yönden birbirlerine benziyorlar. Biri futbolcu biri judocu ikisi de sporcu, İkisi de dini değerlere saygı gösteriyor. İkisi de açık konuşmayı seviyorlar. İkisi de halkı tarafından seviliyor. Yalnız Türkiye ile Rus muhalefeti arasında farklar var. Kırım olayı, Ukrayna olayı, Uçak düşürme olayı Rusya’yı birleştirdi. Ama Türkiye’de bu böyle olmadı. Uçak düşürme olayından sonra bazıları kendi ülkesini suçladı. İki lider de açık tango oynuyorlar. Türkiye uçak krizinde ağırbaşlı, vakarlı davrandı.Rusya’da  200 yıldır A’dan Z’ye Türkiye’yi araştıran kurumlar var. Bu kurumlar kriz zamanında fazla konuşmadı. Daha çok konuyu bilmeyenler konuştu.

-Rusya SSCB’nin külleri üzerinde kuruldu. Dünyayı tek kutuplu bırakan, bu sistem niye çöktü?

SSCB tek sebepten çökmedi. Tabiiki bunda Avrupa ve Amerika istihbaratının parmağı var. Ama sistem kendini çökertti. Sistemi yokluklar ve yolsuzluklar çökertti. Hiçbir şey yoktu. Tuvalet kağıdı için günlerce kuyrukta beklerdik. Kibrit almak için Bakü’den Moskova’ya giderdik. Polonya’dan gelecek sabunu alabilmek için insanlar saatlerce kuyruklarda beklerdi. ABD, SSCB’yi çökertmek için Suudi Arabistan kanalıyla petrol fiyatlarıyla oynadı. Petrol gelirleri düştü. Bir de CİA, KGB’yi uzay teknolojileri konusunda kandırdı. Rusya Uzay teknolojilerine büyük paralar yatırdı ve ekonomi mafoldu. 12 Aralık 1991 yılında Belarus, Ukrayna ve Rusya  liderleri Minsk’te toplanarak SSCB’yi dağıttılar. Kazakistan Cumhurbaşkanı Nazarbayev bize niye haber vermediniz diye tepki gösterdi.

-Putin ile birlikte, Rusya yeni bir ivme kazandı. Rusya yeni bir parçalanma sürecine gider mi?

Avrupa ve Amerika’nın Rusya karşısında üretim üstünlüğü vardı. Bunu iyi kullandılar. SSCB’yi çökertince Rusya’yı NATO’ya davet ettiler. Kendi sistemlerine entegre etmeye çalıştılar. Yalnız bunu yapamadılar. Putin NATO’ya girmeyi reddetti. Putin tek kutuplu dünyadan gelecek tehlikeleri berteraf etmek için çeşitli arayışların içinde. Suriye savaşı eğer bir 3. Dünya savaşına dönüşürse Orta Asya’da da haritalar yeniden çizilir. Üst akıl Soğuk savaş bitti bu ülkeler bağımsız oldu. 3. Dünya savaşı olacak kaos olacak, kaostan sonra dünya siyaset haritası değişecek. Diye plan yapıyor. Belki Rusya dağılacak. Rusya dağılsa bile cumhuriyetler bazında dağılmaz kendi bölgeleri bazında dağılır. Ural Cumhuriyeti, Sibirya cumhuriyeti , Karadeniz cumhuriyeti gibi olacak. Dağıstan, Çeçenistan bağımsız olamaz. Yani…

-Rusya Orta Asya’yı nasıl kontrol ediyor?

Rusya, Orta Asya’daki Türk cumhuriyetlerini birbirlerine düşmanlıkları üzerinden kontrol ediyor. Son sözü söylüyor. Avrasya İşbirliği Teşkilatı’nda Rusya, Kazakistan, Tacikistan, Kırgızistan, Belarus var. Ancak Özbekistan yok. Rusya Askeri işbirliğini Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Ermenistan ve Gürcistan topraklarında ‘tek taraflı bağımsızlık ilan eden Güney Osetya’ ile yaptı.  Şanghay şimdilik ekonomik bir işbirliği teşkilatı… Rusya’nın diğer ittifaklarında Çin yok, burada ise Çin var. İleride bu üç örgüt birleşebilir.

 -Şanghay İşbirliği Teşkilatı niye kuruldu?

Şanghay İşbirliği teşkilatı, bölgede kaosu önlemek ve istikrarı sağlamak için kuruldu. ABD dolarıyla durdurulamaz bir dev haline gelen Çin etrafında yayılmaya başladı. Bölgede silah ve uyuşturucu kaçakçılığı aldı başını yürüdü. Putin, Çin’in bu tehlikesini gördüğü için, büyüyecekse kontrollü büyüsün diye Çin ile işbirliğine gitti. Bölgede Kazakistan ve Rusya enerji üreticisi, Çin ise enerji tüketicisi. Türkiye’nin bu birliğe girmesini Rusya ve Kazakistan destekler, Çin ise rakibi olur. O yüzden Çin istemez. Enerji’nin Avrupa’ya ulaşmasında Kuzey ve Güney koridor meselesi var. Rusya ile burada rekabet ediyor. Türkiye Güney koridoru, Rusya Kuzey Koridoru istiyordu. Ukrayna ile sorunlar sebebiyle Rusya Güney Koridora razı oldu. Batının ve Rusya’nın PKK’ya yıllardır el altından desteği Türkiye’yi PKK ile sıkıştırma politikası idi. Şangay işbirliğinde daha çok bu koridorlardan konuşuyorlar. Türkmenistan, Afganistan demiryolu açıldı. Türkmenistan Cumhurbaşkanı ‘Bu yeni bir ipek yoludur’ dedi. Türkiye bir ulaşım koridoruna dönüşebilir. Bakü-Tiflis-Kars demiryolu önemli. Bu yol Moskova’ya ulaşabilir.

Türkiye, Şanghay üyesi olursa, muhakkak malların serbet dolaşımı, vergiler azalır. Büyük bir ucuzluk gelir. İnşaat sektörü başta olmak üzere bir çok sektörümüz için yeni alanlar açılır.  Türkiye’nin Avrupa ile ilişkileri üretimde kaliteyi getirdi. Şayet Türkiye zamanında yönünü batıya dönmese idi bu teknolojik gelişmeyi yakalayamazdı. Avrupa bugün Rusya’ya ambargo koydu. Fransızlar peynir, İtalyanlar sucuk satmıyor. Bundan önemlisi Rusya uzay gemisi için Fransa’dan Folyo alıyordu. Çin’in ürettiği folyolar kalitesiz olduğu için Uzaya gidişler sekteye uğradı. Avrupa teknolojik mallara odaklandı, onlardan çok kazanıyor. Çin teknoloji olarak henüz Avrupa’ya ulaşamadı. Şanghay İşbirliği teşkilatı fikrinde Avrupa ve Amerika ile rekabet etmek için teknik gelişme merkezlerinin kurulması var. Petersburg kentinde, Şangay İşbirliği teşkilatının ve Avrasya Ekonomik işbirliği teşkilatının merkezleri kuruldu. Eğer Türkiye Şanghay işbirliği teşkilatına alınırsa en önemli rakibi Çin olur. Ve bu konuda Çin’den çok ileri aşamada. Biz doğulular olarak Avrupa’yı anlıyoruz. Ama onlar bizi anlamıyorlar. İstiyorlar ki her dedikleri anında yapılsın. Şanghay AB’ye alternatif değil ama, Türkiye’yi AB’de illa istemiyorlarsa Türkiye kendi ayakları üzerinde durabilir. Şanghay işbirliği teşkilatının AB’ye rakip olabilmesi için en az 15 yıl geçmesi lazım.

-Suriye’de Rusya’nın pozisyonu ne?

Rusya, dünyanın Amerika’nın tek başına at koşturacağı yer olmasını istemiyor. Rusya’nın müttefik ortakları olan Irak elinden alındı. Libya elinden alındı. Bu dönemde Rus ekonomisi iyi olmadığı için sessiz kalındı. Son olarak Suriye gündeme geldi. Rusya bu konuda tavrını koydu. Suriye’de anlaşmanın sağlanamamasının tek sebebi var. Savaş sonrasında kimin burada söz sahibi olacağı. Suriye şehirleri, özellikle Halep’in bombalanmasına dünya bu yüzden sessiz kalıyor. Moskova’da yapılan ABD-Rus görüşmelerinde Suriye’ye barış sonrası kimin imar edeceği konusu gündeme geldi. Bu yüzden anlaşamadılar. Yani yeniden yapmak için yıkıyorlar. Rusların bu isteği üzerine ABD’liler siz hangi parayla orayı imar edeceksiniz diye sordu? Şayet Türkiye oradaki akraba ve din kardeşlerine sahip çıkmaya devam ederse masanın başında olur.

-ABD seçimlerinde Putin, Trump’ı destekledi? Sebebi neydi

Trump için Rusya yabancı ülke değil, Trump’ın Rusya’da yatırımları var. Azerbaycan ile çok özel ilişkileri var. Putin, Trump’la daha iyi anlaşacağını bildiği için destekledi. Ancak Amerika büyük bir makine, bunu Trump da değiştiremez. Belki farklı yaklaşabilir. Müslümanlara karşı şiddet uygulayacağını düşünmüyorum. Trump’ı iktidara getirmemek için Saros, Yeşiller Partisi liderine para vererek seçimleri iptal ettirmek istedi. Ama olmadı. Tramp’ın gelişi Türkiye için de Rusya için de olumlu. Buradaki sıkıntı Cumhuriyetçilerin ağır topları Rusya karşıtı. Trump bunları dengeleyebilir. Tramp da Tayyip bey gibi açık sözlü.

Röportaj: İsmail Zelvi

Cevap Ver

Lütfen Yorumunuzu Onaylayın
Lütfen İsminizi Yazınız